Bier & gezondheid

De Samenstelling Van Bier

Bier wordt gemaakt van natuurlijke ingrediënten, waaronder een gemoute graansoort (meestal gerst), hop, gist en water. Daarom bevat bier mineralen, vitaminen, vezels en polyfenolen die kunnen bijdragen aan een gezond voedingspatroon. De alcohol in bier kan ook positieve gezondheidseffecten hebben, zolang het om matige consumptie gaat.

• Kernboodschapen
• Wat zit er in bier? 
• Vitaminen
• Mineralen
• Polyfenolen 
• Vezels 
• Gluten 
• Interview: Prof Frans Kok
• Infographic: Basis van bier

Kernboodschapen

• Bier wordt gemaakt uit natuurlijke ingrediënten: water, graan, hop en gist.
• Dankzij deze ingrediënten kan bier een kleine bijdrage leveren aan een gezond voedingspatroon, vooral door de aanwezigheid van B-vitaminen, mineralen, polyfenolen en vezels.
• Door evenwichtig en gevarieerd te eten, krijgen de meeste mensen genoeg voedingsstoffen binnen.
• Wie bier drinkt, wordt aangeraden dat met mate te doen, en als onderdeel van een evenwichtig voedingspatroon.

Wat zit er in bier?

Naast de positieve gezondheidseffecten die matige bierconsumptie kan hebben door de aanwezigheid van alcohol (zie Hoofdstuk 5, 6, 8 en 9), kan bier ook in beperkte mate bijdragen aan een gezond voedingspatroon. Bier bevat namelijk B-vitaminen, mineralen, polyfenolen en vezels. De precieze samenstelling kan variëren, afhankelijk van de gebruikte ingrediënten en de manier waarop het wordt gebrouwen. Tabel 2 toont de gemiddelde samenstelling van gangbaar bier (pils) in relatie tot de aanbevolen inname van voedingsstoffen. De belangrijkste voedingsstoffen worden in dit hoofdstuk besproken. Daarin besteden we ook aandacht aan gluten, die mensen met coeliakie moeten vermijden. Mensen met een gevarieerd en evenwichtig voedingspatroon zullen doorgaans genoeg voedingsstoffen binnenkrijgen, maar ook bier kan daar een plaats in hebben, zolang het om matige consumptie gaat.

n.b. = niet bepaald

Bronnen::
De samenstelling van bier: afgeleid uit gegevens uit 16 Europese landen via www.EuroFIR.org (met uitzondering van de gegevens over vezels en silicium). Aanbevolen innames: European Food Safety Authority,14 British Nutrition Foundation,15 Food and Nutrition Board16

Vitaminen

Bier bevat kleine hoeveelheden B-vitaminen. Dat deze ook worden opgenomen, is gebleken uit interventieonderzoek waar matige bierconsumptie (330 ml per dag voor vrouwen en 660 ml per dag voor mannen) leidt tot een hogere absorptie van vitamine B.^17,18

Foliumzuur en de homocysteïnespiegel
Uit een experimenteel onderzoek en een populatiestudie blijkt dat bierconsumptie kan bijdragen aan een normale homocysteïnespiegel, dankzij de relatief grote hoeveelheid foliumzuur in bier17,19 − dit in tegenstelling tot wijn, wodka en whisky, die geen traceerbare hoeveelheden foliumzuur bevatten.20 Een hoge homocysteïnespiegel komt voor bij mensen met hart- en vaataandoeningen en mensen met de ziekte van Alzheimer. Echter, meta-analyses laten zien dat een verlaging van de homocysteïnespiegel door gebruik van B-vitaminen geen effect heeft op het aantal cardiovasculaire incidenten, cognitieve veroudering of sterfterisico.^21,22

Mineralen

Granen, water, hop, gist en de manier van brouwen kunnen alle van invloed zijn op de mineralen die een bier bevat.23 Zo’n 75% van de mineralen in bier is afkomstig van mout; de overige 25% zit in het gebruikte water.24 Silicium, kalium en natrium zijn enkele van de mineralen met belangrijke gezondheidseffecten.

Silicium
Hoe silicium in het lichaam wordt benut is in veel opzichten nog onbekend. Om die reden is ook nog geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bepaald.25 Wel kan bier een substantiële bijdrage leveren aan de siliciuminname: van 6,4–56,5 mg/l 26, met een gemiddelde van ~19 mg/l. Na het drinken van bier stijgen de siliciumwaarden in het bloed en de urine, wat aantoont dat silicium uit bier door het lichaam wordt opgenomen.27 Bier dat uit gerst is gebrouwen bevat doorgaans meer silicium dan bier dat van tarwe wordt gemaakt. En hop bevat substantieel meer silicium dan graan, maar er zit maar heel weinig hop in bier. In vergelijking met bier bevatten wijn en sterkedrank minder silicium.13 Een overzichtsstudie laat zien dat de verzamelde kennis over de afgelopen 30 jaar suggereert dat silicium een belangrijke rol speelt in de botvorming en bijdraagt aan gezonde botten en bindweefsel,13 en dat het silicium in bier zou kunnen bijdragen aan sommige van deze positieve effecten.28 Meer onderzoek is nodig om na te gaan of de siliciuminname door matige bierconsumptie het risico op osteoporose kan verminderen (zie hoofdstuk 9).

De verhouding tussen kalium en natrium
Bier bevat veel meer kalium dan natrium (doorgaans 4 keer meer kalium dan natrium), wat kan bijdragen aan een bloeddruk die binnen de normale en gezonde waarden blijft.29

Polyfenolen

De laatste decennia is de belangstelling voor de mogelijk positieve gezondheidseffecten van plantaardige polyfenolen gegroeid. Er worden antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen toegedicht aan polyfenolen. Epidemiologische studies en meta-analyses suggereren dat een voedingspatroon waarbij mensen langdurig veel plantaardige polyfenolen binnenkrijgen, bescherming biedt tegen kanker, hart- en vaatziekten, diabetes, osteoporose en degeneratieve neurologische aandoeningen.30

Polyfenolen in bier
In bier zijn meer dan 35 polyfenolenverbindingen gevonden: ongeveer 80–90% afkomstig uit de mout, 10–20% uit hop.23 De totale hoeveelheid polyfenolen hangt af van het type bier, de ingrediënten die zijn gebruikt en de manier van brouwen. Vergeleken met een hoeveelheid witte wijn met evenveel alcohol, bevat bier meer dan twee keer zoveel polyfenolen. Rode wijn heeft twee keer zoveel polyfenolen als bier.31 In vitro onderzoek laat zien dat xanthohumol en verwante stoffen, isoxanthohumol en fyto-oestrogeen 8-prenylnaringenine, een anticarcinogeen en ontstekingsremmende werking hebben en ook werken als antioxidant. Onderzoek bij mensen is nodig om te bepalen of de hoeveelheid van deze stoffen die men binnenkrijgt bij een matige bierconsumptie, dezelfde bioactieve werking heeft als gezien in vitro.32

Hart- en vaatziekten en polyfenolen
In Hoofdstuk 5 wordt besproken dat de consumptie van 10–20 gram alcohol per dag bescherming kan bieden tegen harten vaatziekten. In diverse studies wordt gesuggereerd dat ook andere elementen in bier (en wijn) een positief gezondheidseffect kunnen hebben, met name polyfenolen.32,33 Uit twee onderzoeken blijkt dat polyfenolen in bier een rol kunnen spelen (zie Hoofdstuk 4), maar er is meer gerandomiseerd klinisch onderzoek nodig om de mechanismen te begrijpen die ten grondslag kunnen liggen aan de invloed van polyfenolen, en na te gaan hoeveel zij bijdragen aan het beschermende effect.

Vezels

Volgens sommige internationale voedingswaardetabellen bevat bier geen vezels, maar dat bevat het wel. Pils en donkere bieren bevatten oplosbare voedingsvezels (1,87–2,02 g/l). Deze komen uit de celwanden van gerst. Onverteerbare koolhydraten (ß-glucanen en arabinoxylanen) zijn de belangrijkste elementen in de vezels in bier.12 De European Food Safety Authority (EFSA) heeft geconcludeerd dat ß-glucanen uit gerst het bloedcholesterol verlagen. Voor dit effect zou dagelijks tenminste 3 gram ß-glucanen uit gerst geconsumeerd moeten worden.34 ß-glucanen uit gerst worden vaak gevonden in bier, hoewel de hoeveelheid flink kan variëren, afhankelijk van de manier van brouwen. Meer onderzoek is dan ook nodig.

Gluten

Ongeveer 1% van de Europeanen heeft coeliakie, een auto-immuunaandoening waarbij het immuunsysteem in het geweer komt tegen gluten.35 Omdat bier doorgaans gebrouwen wordt uit gerst of tarwe, zal het kleine hoeveelheden gluten bevatten. Het is echter lastig om de hoeveelheid gluten in bier te bepalen, aangezien de huidige methode, beschreven in de Codex Alimentarius, hier niet voor geschikt is.36 Mensen die de diagnose coeliakie hebben gekregen, kunnen beter alleen bier drinken met een officieel logo dat garandeert dat het glutenvrij is.37 Gegarandeerd glutenvrije bieren worden gebrouwen met technieken waardoor het aantal gluten in bier op gerstbasis wordt gereduceerd, of door glutenvrije granen te gebruiken, of het gebruik van gefermenteerde suikers of siroop.38

ONTHOUD: Alcoholische dranken kunnen het beste op een volle maag gedronken worden

Als alcohol wordt gedronken op een lege maag, wordt het sneller opgenomen dan wanneer de maag gevuld is. De afbraaksnelheid van alcohol in het lichaam kan niet direct worden beïnvloed, waardoor de piek van het bloedalcoholgehalte bij een lege maag hoger is dan wanneer alcohol gedronken wordt bij of kort na een maaltijd.39 Het type drank is ook van belang. Het bloedalcoholgehalte is hoger wanneer op een lege maag geconcentreerde dranken worden gedronken, zoals sterkedrank, dan wanneer het gaat om dezelfde hoeveelheid alcohol uit bier. Maar wanneer alcohol bij of kort na een maaltijd wordt geconsumeerd, valt het bloedalcoholpercentage bij minder sterke dranken zoals bier juist hoger uit. De piek ligt dan nog steeds lager dan wanneer het bier wordt gedronken op een lege maag.40 Om hoge pieken in het bloedalcoholgehalte te voorkomen is het daarom aan te raden alcoholische dranken bij en kort na een maaltijd te gebruiken, of om minder sterke dranken te kiezen, zoals bier.

Prof. Frans Kok

Emeritus Hoogleraar Voeding en gezondheid, Wageningen Universiteit, Nederland
Expertise: Voeding in ziektepreventie, energiebalans en lichaamssamenstelling

Hoe past matige bierconsumptie in een gezonde levensstijl?
“Om te beginnen: alcoholmisbruik heeft medisch en sociaal nare gevolgen. En het is niet nodig om voor je gezondheid alcoholische dranken te drinken: er zijn vele andere manieren om gezond te blijven. Volwassenen die geregeld alcohol drinken wordt geadviseerd om hun inname te beperken, voor mannen tot twee drankjes per dag, voor vrouwen tot een. Het is het beste om matig en regelmatig te drinken, dagelijks of bijna dagelijks, en grotere inname en zeker bingedrinking te vermijden. Als je dat doet, dan past bier zeker in een gezonde levensstijl.”

Wat zijn de gezondheidseffecten van matige bierconsumptie?
“Volwassenen die niet meer dan een of twee glazen bier per dag drinken, hebben een lager risico op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en dementie. Verder bevat bier kleine hoeveelheden B-vitaminen uit granen en gist, en vezels en polyfenolen uit granen en hop. Deze kunnen ook een gunstig effect hebben, al is meer onderzoek daarnaar nog nodig. En onthoud dat ook zonder bier mensen deze stoffen al binnenkrijgen, als ze evenwichtig en voldoende gevarieerd eten.”

Waar zou u onderzoek naar willen doen, als er geen budgettaire beperkingen waren?
“Er zijn niet-alcoholische, laag-alcoholische en alcoholische bieren. Het zou interessant zijn om na te gaan of en in hoeverre deze dranken verschillende effecten hebben, bijvoorbeeld op herstel van de vochtbalans in het lichaam. Met de stijgende levensverwachting, en dus een toenemend aantal oudere mensen, is vochtinname en een goede vochtbalans een belangrijk thema.”