Bier & gezondheid

Bier En Gezondheid: De Balans

Bier wordt gemaakt van natuurlijke ingrediënten en heeft een relatief laag alcoholgehalte vergeleken met de meeste andere alcoholische dranken. Ook is er alcoholvrij bier. Het matig drinken van bier kan een positief effect hebben op de levensverwachting door de alcohol die het bevat. Er is een J-vormige relatie tussen alcoholconsumptie en sterfte, waarbij het laagste relatieve risico (afname van ongeveer 10%) samenhangt met de consumptie van ongeveer 20 g alcohol per dag voor mannen en 10 g alcohol per dag voor vrouwen. Dit effect is de som van de positieve effecten op hart- en vaatziekten bij matig drinken en de negatieve effecten op ongelukken en bepaalde vormen van kanker bij meer drinken. De soort alcoholische drank maakt hierbij geen verschil.

• Kernboodschapen
• Alcoholconsumptie en levensverwachting
• Onderzoek naar alcohol kritisch beschouwd
• Conclusie: bier en gezondheid

Kernboodschapen

• Bier is veelzijdige drank met een relatief laag alcoholpercentage, die, mits matig gedronken, onderdeel kan zijn van een gezonde levensstijl.
• Matige bierconsumptie kan positieve effecten hebben op de levensverwachting. Dit komt vooral door de alcohol in bier.
• Door de ingrediënten en het brouwproces heeft bier ook andere eigenschappen die kunnen bijdragen aan de gezondheid.
• Matige alcoholconsumptie moet altijd gezien worden als een aanvulling en niet als een alternatief voor andere gezonde leefgewoonten die het risico op chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes type 2 verlagen.
• Mensen die bier of andere alcoholische dranken consumeren, worden aangemoedigd dit met mate te doen, als onderdeel van een gezond dieet.
• Voor mensen die geen alcohol willen drinken, kan alcoholvrij bier een goed alternatief zijn.

Alcoholconsumptie en levensverwachting

In 1926 al liet een populatiestudie zien dat matige drinkers langer leven dan niet-drinkers en zware drinkers.283 Ook een groot aantal meer recente studies laten een J-vormige relatie zien tussen alcoholconsumptie en sterfterisico (zie tabel 7 en figuur 11). Over het geheel genomen zien we het laagste relatieve sterfterisico (een afname van 10%) bij ongeveer 20 g alcohol per dag voor mannen en 10 g alcohol per dag voor vrouwen. Het relatieve risico stijgt weer bij een consumptie van 40 g alcohol per dag voor mannen en 20 g alcohol per dag voor vrouwen. De netto gezondheidswinst bij matige alcoholconsumptie lijkt vooral te komen door het beschermende effect op het hart (zie Hoofdstuk 5), maar een verhoogde alcoholconsumptie hangt ook samen met een verhoogd risico op bepaalde vormen van kanker (zie Hoofdstuk 7) en sterfte door ongelukken.

Sommige onderzoekers denken dat het beter is om de levenslange alcoholconsumptie als uitgangspunt te nemen en niet de consumptie bij de start van de studie (baseline), omdat de consumptie gedurende het leven kan variëren.290 De samenhang tussen alcohol en sterfte kan dan ook onder- of overschat zijn als alleen de consumptie bij de start van de studie wordt bekeken. Onderzoeken die uitgingen van levenslange alcoholconsumptie lieten echter ook een J-vormige relatie met het sterfterisico zien. ^288,289

Tijdelijk en omkeerbaar effect
Het effect van alcohol op het sterfterisico kan tijdelijk en omkeerbaar zijn. Dit blijkt uit een 5-jarige follow-up populatiestudie. Personen met een stabiel patroon van lichte tot matige alcoholconsumptie (12–72 g alcohol per week) hadden het laagste sterfterisico. Zij die minder dronken of meer gingen drinken, hadden respectievelijk een 29% en 32% hoger relatief risico gedurende de follow-up.²⁹¹

Onderzoek naar alcohol kritisch beschouwd

De J-vormige relatie tussen alcoholconsumptie en sterfte is een combinatie van de resultaten van vele onderzoeken. Dat betekent dat we bijkomende, niet waargenomen of vertekende resultaten niet helemaal kunnen uitsluiten, al zijn er maar weinig observaties zo grondig gecheckt op verstoringen als die van de gezondheidseffecten van matige alcoholconsumptie.292 De gebreken in alcoholonderzoeksmethoden die er ogenschijnlijk voor zorgen dat de voordelen van matige alcoholconsumptie worden overschat, komen in de volgende paragrafen aan bod.

De hypothese van de zieke niet-drinker
In sommige onderzoeken is geen onderscheid gemaakt tussen levenslange geheelonthouders en ex-drinkers. De groep ‘niet-drinkers’ kan daarom ‘zieke niet-drinkers’ (sick quitters) bevatten, mensen die vanwege problemen met hun gezondheid gestopt zijn met drinken.293 Dit kan onterecht de suggestie wekken dat matig drinken voordelen heeft. Studies die ex-drinkers wel apart hielden van mensen die nooit hebben gedronken, weerleggen deze hypothese echter.103

De hypothese van de gezonde drinker
Een andere mogelijke verstorende factor is de veronderstelde gezondere levensstijl van matige drinkers of, omgekeerd, een afwijkend risicoprofiel van niet-drinkers.294,295 Sommige onderzoeken suggereren dat de J-vormige relatie tussen alcoholconsumptie enerzijds en hart- en vaatziekten (HVZ) en diabetes type 2 anderzijds waarschijnlijk niet verklaard wordt door een gezonde levensstijl. Toch geldt zelfs voor mensen met een gezonde levensstijl dat matige alcoholconsumptie hun risico op HVZ en diabetes type 2 extra verlaagt (zie Hoofdstuk 5 en 6).

Bepaling van de werkelijke alcoholconsumptie
Een ander probleem is dat er geen consensus is over hoe de werkelijke alcoholcon- sumptie vast te stellen. Gegevens zijn vaak gebaseerd op zelfrapportage, wat kan leiden tot misclassificatie. Mensen onderrapporteren hun alcoholconsumptie vaak.296 Om deze verstoring te minimaliseren, kunnen zwaardere drinkers opgenomen worden in categorieën met een lagere inname. Dit is bijvoorbeeld gebeurd in een studie die laat zien dat hoge bloeddruk bij mensen die 1–2 glazen per dag dronken, feitelijk vooral voorkwam bij vermoedelijke onderrapporteerders.²⁹⁷

Conclusie: bier en gezondheid

Dit boekje beschrijft bier als een veelzijdige drank met een relatief laag alcoholpercentage, die, mits met mate gedronken, onderdeel kan zijn van een gezonde levensstijl. De natuurlijke ingrediënten in bier zorgen voor kleine hoeveelheden B-vitaminen, mineralen, polyfenolen en vezels. Daarbij kan de alcohol een positief effect hebben op de levensverwachting. Voor mensen die geen alcohol willen drinken, kan alcoholvrij bier een goed alternatief zijn.

Matige alcoholconsumptie
Overmatig drinken heeft veel schadelijke effecten. Matig drinken daarentegen kan gunstig zijn voor de gezondheid, ondanks een verhoogd relatief risico op bepaalde vormen van kanker. Het algemene lagere relatieve sterfterisico (ongeveer 10%) bij een alcoholconsumptie van 10–20 g per dag komt vooral door een kleinere kans op hart- en vaatziekten, diabetes type 2 en dementie. Dit staat los van het type alcoholische drank. Het meest gunstige patroon is regelmatig drinken, dagelijks of vrijwel dagelijks. Bingedrinken moet altijd vermeden worden.298

We kunnen natuurlijk niet uitsluiten dat er nog meer verstorende factoren worden gevonden, maar dat betekent waarschijnlijk niet veel voor het scenario dat we hier beschrijven.285 De consistente resultaten over langere perioden in epidemiologische studies en de fysiologische mechanismen uit experimentele studies ondersteunen de conclusie dat matige alcoholconsumptie een gunstig gezondheidseffect heeft,299 en dat matig drinken voordelen biedt voor de volksgezondheid.285 Matige alcoholconsumptie moet altijd gezien worden als een aanvulling en niet als een alternatief voor andere gezonde leefgewoonten die het risico op chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes verlagen.

ONTHOUD: Een gezonde levensstijl is mogelijk met én zonder bier

Hoewel matige bierconsumptie gunstige effecten kan hebben op de gezondheid, hoeft u geen bier te drinken om gezond te leven. Voor een gezonde levensstijl beveelt de World Health Organization (WHO) aan veel groenten en fruit te eten, minder vet, suiker en zout te gebruiken en voldoende te bewegen.301 Als u bier drinkt, is het belangrijk om dat op verantwoordelijke wijze en met mate te doen.

ONTHOUD: Alcohol beïnvloedt vrouwen anders dan mannen

Alcohol heeft een andere invloed op vrouwen dan op mannen vooral vanwege hun andere lichaamssamenstelling en hun gemiddeld lagere lichaamsgewicht. Vrouwen hebben een hoger vetpercentage en daarmee een lager percentage lichaamsvocht. Omdat alcohol in water oplosbaar is, wordt het verdeeld over het lichaamsvocht. Vrouwen hebben daardoor een hogere piek in de concentratie van alcohol in hun bloed dan mannen wanneer ze dezelfde hoeveelheid drinken (zie tabel 8).81 Andere mogelijke verklaringen voor sekseverschillen zijn een verschil in alcoholmetabolisme, de interactie van het enzym alcoholdehydrogenase (ADH) met vrouwelijke geslachtshormonen, lagere hoeveelheid ADH in de maag en een snellere omzetting van alcohol in de lever bij vrouwen.300 Het verschil in de bloedalcoholconcentratie tussen mannen en vrouwen verklaart wellicht waarom bij vrouwen het sterfterisico bij meer dan 20 g alcohol per dag stijgt, terwijl dit bij mannen pas stijgt bij meer dan 40 g per dag. Waarschijnlijk komt dit door een verhoogd relatief risico op borstkanker.²⁸⁴