Beer and health
Moderate Consumption as Part of a Healthy Lifestyle
Please select a language :
Bier & gezondheid
Bier En Diabetes
Doordat bier alcohol bevat, kan het invloed hebben op diabetes. Er is vrij sterk wetenschappelijk bewijs dat alcoholconsumptie tot 24 g per dag het relatieve risico op diabetes type 2 tot 30% kan verlagen. Bij mensen die diabetes hebben, kan matige alcoholconsumptie de bloedglucosespiegel verbeteren. Dit verlaagt hun risico op hart- en vaataandoeningen en sterfte.
Kernboodschapen
- Matige bierconsumptie kan het risico op diabetes type 2 verlagen. Dit komt door de alcohol die het bier bevat.
- Alcoholconsumptie tot 24 g per dag kan het risico op diabetes type 2 verlagen tot 30%, wat sterker lijkt op te gaan voor vrouwen dan voor mannen.
- Verhoogde adiponectineniveaus, verhoogde insulinegevoeligheid, afname van nuchtere insuline, controle over de bloedsuikerspiegel en anti-ontstekingseffecten zijn de biologische mechanismen die deze associatie verklaren.
- Als aanvulling op een gezonde levensstijl kan matige alcoholconsumptie ook bescherming bieden tegen diabetes type 2.
- Mensen met diabetes kunnen ook profiteren van matige alcoholconsumptie door een lager risico op coronaire hartziekten en een lager risico op microvasculaire complicaties.
Diabetes in Europa
In Europa zijn er ongeveer 60 miljoen mensen met diabetes (type 1 en type 2; zie het kader over Achtergrond van diabetes). Diabetes komt steeds meer voor: in sommige landen is het percentage al 10–12%.145 Ook zijn er veel mensen met diabetes zonder dat zij dat weten. In Europa is waarschijnlijk één op de drie mensen met diabetes zich daar niet van bewust.146 Mensen met diabetes overlijden aan hart- en vaataandoeningen (50%), voornamelijk coronaire hartziekte en beroerte, of aan nierfalen (10–20%).145,147,148
Alcoholconsumptie en het risico op diabetes type 2
Populatiestudies laten een J-vormige relatie zien tussen alcoholconsumptie en het risico op diabetes type 2 (zie figuur 7). Vergeleken met niet-drinkers hangt de consumptie tot 24 g alcohol per dag samen met gemiddeld een 30% lager relatief risico op diabetes type 2. Voor vrouwen is het effect echter veel duidelijker dan voor mannen. Onderzoeken suggereren een beschermend effect tot 25% voor mannen en tot 45% voor vrouwen. 149-151 Een andere meta-analyse laat zien dat het positieve effect alleen voor vrouwen en niet-Aziatische bevolkingsgroepen geldt.152 Hogere alcoholconsumptie geeft een vergelijkbaar of hoger risico op diabetes type 2 vergeleken met niet-drinkers.149-152 Het verschil in risicoreductie tussen mannen en vrouwen komt deels door lichaamsvetverdeling151, de omzetting van alcohol in het lichaam153 of drinkpatronen.154
Effecten van de levensstijl
Het verband tussen matige alcoholconsumptie en diabetes type 2 wordt waarschijnlijk niet verklaard door een gezondere levensstijl. Mensen die al een lager risico op diabetes type 2 hadden (gezond gewicht, veel bewegen, niet-roken en een gezond dieet) en 5–14,9 g (vrouwen) en 5–29,9 g (mannen) alcohol per dag consumeerden, hadden een extra 44% lager relatief risico om diabetes type 2 te krijgen (zie figuur 9).156
Tijdelijke en omkeerbare effecten
Een vierjarige follow-up studie laat zien dat het effect van alcohol op het risico op diabetes wellicht tijdelijk en omkeerbaar is. Een afname in alcoholconsumptie van 530 g per dag naar 0–5 g per dag gaat samen met een lichte toename in het relatieve risico op diabetes type 2. Aan de andere kant verlaagt een toename van alcoholconsumptie van 7,5 g per dag bij niet-drinkers en mensen die minder dan 15 g per dag consumeren, het relatieve risico op diabetes type 2 met 10–20%.155
Verklaringen voor het gunstige effect van matige alcoholconsumptie
In interventiestudies zijn verschillende verklarende mechanismen onderzocht voor de invloed van alcoholconsumptie op het risico op diabetes type 2.
Verhoogde adiponectineniveaus
Bij mensen die 20–40 g alcohol per dag consumeerden, kwamen verhoogde adiponectineniveaus (10%) voor, vergeleken met niet-drinkers.121 Dit mechanisme verklaart 25–30% van het verband tussen matige alcoholconsumptie en een lager risico op diabetes type 2 en is daarbij de belangrijkste factor.157 Adiponectine is een peptide met een signaalfunctie, en wordt afgescheiden door vetweefsel. Het verhoogt de insulinegevoeligheid.158 Hogere niveaus van adiponectine hangen samen met een lager risico op diabetes type 2.159 Verder is adiponectine omgekeerd geassocieerd met ontstekingsmarkers die samenhangen met het risico op diabetes type 2.160 Adiponectine wordt vooral afgescheiden door vetweefsel in de billen en benen161 wat kan verklaren waarom alcoholconsumptie vrouwen beter beschermt tegen diabetes dan mannen.
Verhoogde insulinegevoeligheid en afname nuchtere insuline
Alcoholconsumptie van minder dan 40 g per dag kan de insulinegevoeligheid verbeteren en de concentraties van nuchtere insuline verlagen in vrouwen, maar niet in mannen. Dit verklaart mogelijk ook de hogere risicoreductie bij matige alcoholconsumptie voor vrouwen, vergeleken met mannen.162 Het biologische mechanisme waardoor alcoholconsumptie de insulinegevoeligheid verbetert, is nog niet duidelijk. Alcohol beïnvloedt de vetverbranding sterk,116 en zou daarmee ook invloed kunnen hebben op de insulineresistentie en het risico op diabetes type 2. Een andere verklaring is dat acetaat, de belangrijkste metaboliet (een tussenproduct tijdens de omzetting in het lichaam) van alcoholoxidatie, remmend werkt op het vrijkomen van vetzuren uit vetweefsel, en daarmee de opname van circulerende vetzuren door de spieren tegengaat.163 Minder beschikbare vetzuren lijken de oxidatie van glucose en de insulinegevoeligheid te verhogen.164,165
Glycemische controle
Mensen die minder dan 40 g alcohol per dag drinken, hebben lagere niveaus van hemoglobine A1c (HbA1c) dan niet-drinkers.162 De concentratie van HbA1c in het bloed weerspiegelt de gemiddelde glucoseniveaus van de voorafgaande 8–12 weken en wordt gebruikt als maat voor de glycemische staat. Een laag niveau van HbA1c wijst op een betere glucoseregulatie. Het onderliggende mechanisme van de glycemische controle door alcohol is niet duidelijk, maar het is mogelijk dat alcohol het HbA1c verlaagt door de acute stijging van bloedsuiker na een maaltijd te onderdrukken en een insulinereactie te versnellen.162
Afname van ontstekingsfactoren
Alcoholconsumptie kan ontstekingsfactoren die samenhangen met diabetes type 2, zoals C-reactieve proteïne, verminderen.122,166,167 Onderzoek laat zien dat laaggradige ontstekingen al jaren voor het ontstaan van diabetes type 2 optreden.168
Alcoholconsumptie van mensen met diabetes
Matige alcoholconsumptie kan bij mensen met diabetes zowel de bloedsuikerspiegel als de aan diabetes gerelateerde complicaties beïnvloeden.
Hypoglycemische effect van alcohol
Alcohol heeft onmiddellijk effect op de omzetting van koolhydraten omdat het de productie van glucose door de lever tegengaat. Alcohol drinken zonder daarbij te eten, kan hypoglycemie veroorzaken in mensen met diabetes die insuline of insulinestimulerende medicatie gebruiken (dit geldt niet voor het gebruik van GLP-1 analogen).169 Een lage bloedsuikerspiegel na alcoholconsumptie is vooral een risico wanneer er weinig koolhydraten beschikbaar zijn zoals bij mensen die vasten of een koolhydraatarm dieet volgen. Daarom is alcoholconsumptie tijdens de maaltijd de beste keuze voor mensen met diabetes die insuline of insulinestimulerende medicatie gebruiken.170
Risico op coronaire hartziekten
Mensen met diabetes hebben een groter risico op coronaire hartziekten (CHZ).171 Alcoholconsumptie van 18 g of meer per dag verlaagt het risico op CHZ met 40% en het relatieve sterfterisico door CHZ met 66% vergeleken met niet-drinkers.172 Een follow- up studie liet een relatieve risicoreductie van 61% op CHZ zien bij een alcoholconsumptie van 100–200 g per week.173
Het risico op neuropathie, retinopathie en nefropathie
Naast een grotere kans op problemen met de grote bloedvaten (macrovasculair) waardoor coronaire hartziekten kunnen ontstaan, hebben mensen met diabetes ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van microvasculaire complicaties (van de kleine bloedvaten) zoals neuropathie (schade aan de zenuwen), retinopathie (schade aan de retina van het oog) en nefropathie (aandoeningen aan de nieren). Alcoholconsumptie van 30–70 g alcohol per week kan het relatieve risico op deze complicaties met 40% of meer verminderen.174
Wat is type 1 diabetes?
Van alle diabetespatiënten wereldwijd heeft ongeveer 10% diabetes type 1. Bij dit type diabetes is er een gebrekkige insulineproductie door auto-immune beschadiging van cellen in de alvleesklier. Insuline is een hormoon, geproduceerd door de alvleesklier, dat de opname van glucose uit het bloed reguleert. Het is onbekend hoe type 1 diabetes is te voorkomen en de behandeling bestaat uit dagelijkse toediening van insuline.
Wat is diabetes type 2?
Diabetes type 2 is een aandoening waarbij het lichaam eerst ongevoelig wordt voor insuline (zie figuur 8). Door deze ongevoeligheid stijgt de insulineproductie, wat weer kan leiden tot een verminderde afscheiding van insuline door de alvleesklier. Dit leidt tot hoge bloedsuikerspiegels (hyperglykemie) waardoor zenuwen en bloedvaten op den duur schade oplopen.145
Wat zijn de risicofactoren voor diabetes type 2?
Levensstijlfactoren die het risico op diabetes type 2 verhogen, zijn voornamelijk ernstig overgewicht147 en onvoldoende bewegen. Het laatste kan insulinegevoeligheid verlagen en vetzucht verhogen.175 Andere risicofactoren zijn overconsumptie van geraffineerde koolhydraten en verzadigde vetten, weinig fruit en groenten, veel zout en roken.147,176
Glycemische respons
De glycemische respons (GR) is de bloedsuikerwaarde als reactie op het eten van een voedingsmiddel of maaltijd met koolhydraten.
Glycemische index
De glycemische index (GI) is de GR gemeten binnen een periode van twee uur na het eten van een voedingsmiddel dat 50 g (soms 25 g) koolhydraten bevat. De GI van een voedingsmiddel wordt uitgedrukt als percentage van de GR na 50 (of 25 g) koolhydraten van een referentieproduct. Het referentieproduct kan bestaan uit een glucoseoplossing of uit witbrood: de ‘glucoseschaal’ of de ‘broodschaal’. Voedsel met een hoge GI (≥ 70) bevat koolhydraten die snel worden verteerd en omgezet, in tegenstelling tot voedsel met een lage GI (≤ 55).
Glycemische lading
De glycemische lading (GL) is de hoeveelheid koolhydraten in een bepaalde hoeveelheid van een voedingsmiddel, vermenigvuldigd met de GI ervan: (GI × koolhydraten (g))/100. Voedsel met een GL ≤ 10 heeft een lage GL, voedsel met een GL ≥ 20 een hoge.
Risico op diabetes type 2
Uit populatiestudies blijkt dat een dieet met een hoge GI of GL samenhangt met een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 en coronaire hartziekten. Een voedingspatroon daarentegen met een lage GI of GL, heeft een positief effect op de insulinegevoeligheid, het lipideprofiel en ontstekingsfactoren, waaronder het C-reactieve proteïne.177
Bier: hoge glycemische index versus een laag diabetesrisico
Bier is een voedingsmiddel met een hoge GI. De GI van pils is ongeveer 100,178,179 vergelijkbaar met de GI van aardappelen of ontbijtgranen.180 Toch is de GL van bier slechts 7,5. Dit komt doordat bier weinig koolhydraten bevat (7,5 g koolhydraten per 250 ml*). In vergelijking met andere producten: een glas frisdrank heeft een GI van 63 en een GL van 16; een gekookte aardappel van 150 g heeft een GI van 96 en een GL van 24.180 Hoewel voedingspatronen met een hoge GI of GL samenhangen met een verhoogd risico op diabetes, 181 wordt alcoholconsumptie tot 24 g per dag juist geassocieerd met een lager risico op diabetes.149-151 Dit komt waarschijnlijk omdat bier, als het samen met een koolhydraatrijke maaltijd wordt genuttigd, het glucosepeil na afloop van de maaltijd verlaagt. De alcohol remt de productie van glucose door de lever acuut af en daardoor pieken de bloedsuikerspiegels minder dan verwacht na een maaltijd. Het resultaat is stabielere bloedsuikerspiegels, dus een lagere GR, waardoor het risico op diabetes type 2 daalt.182 Omdat alcoholhoudende dranken vaak met een maaltijd worden genuttigd, lijkt het er op dat het gunstige effect op de GR belangrijker is dan de GI van het bier zelf, als het gaat om het risico op diabetes.
*Gebaseerd op 2,5 g koolhydraten per 100 ml. Dit kan per variëren per biersoort.
ONTHOUD: De meeste mensen met diabetes kunnen veilig bier drinken, mits met mate
De aanbevelingen voor alcoholconsumptie voor mensen met diabetes zijn dezelfde als voor de algemene bevolking,183 of ze nu medicijnen gebruiken of niet. Mensen die insuline of insulinestimulerende medicatie gebruiken, moeten zich wel bewust zijn van de hypoglycemische (bloedsuikerverlagende) effecten van alcohol. Bij matige alcoholconsumptie tijdens de maaltijd echter, zijn de effecten op de bloedsuikerspiegels minimaal.170 Matige alcoholconsumptie kan de bloedsuikerspiegel verbeteren en bovendien zorgen voor een lager risico op zowel hart- en vaataandoeningen als sterfte bij mensen met diabetes.170,172,173
Prof Arne Astrup
Department of Nutrition, Exercise en Sports, University of Copenhagen, Denemarken
Aandachtsgebied: Overgewicht, stofwisseling, metabool syndroom, diabetes, vetten in de voeding, eetlust
Hoe groot is de impact van matige alcoholconsumptie, vergeleken met de levensstijlfactoren die het risico op diabetes type 2 verlagen?
“Ernstige zwaarlijvigheid en buikvet, gecombineerd met weinig bewegen, verklaren tot 90% van alle nieuwe gevallen van diabetes type 2. Roken en eeten drinkgewoonten dragen ook bij, maar in verhouding minder. Alcoholconsumptie van 1–2 glazen per dag heeft een klein maar belangrijk beschermend effect op diabetes type 2. Dit is belangrijke informatie omdat veel mensen, waaronder zorgprofessionals, denken dat alcohol het risico verhoogt.”
Bier bevat calorieën, zoals de meeste dranken. Hoe verlaagt matige bierconsumptie het risico op diabetes type 2?
“Populatiestudies laten een J-vormige relatie zien tussen inname van bier en het risico op diabetes type 2. Vergeleken met niet-drinkers hebben mensen die tot 24 g alcohol per dag consumeren, tot 30% lager risico op diabetes type 2. Hogere consumptie verhoogt echter het risico. Het beschermende effect wordt waarschijnlijk verklaard door het hormoon adiponectine, dat insulinegevoeligheid stimuleert, en daarbij ook rechtstreeks invloed heeft op insulinegevoeligheid en -afgifte.”
Als u ongelimiteerde fondsen tot uw beschikking had, wat zou u dan graag willen onderzoeken op het gebied van matige bierconsumptie als onderdeel van een gezonde levensstijl?
“Matige bierconsumptie werkt waarschijnlijk dempend op stress en angst, naast de effecten op diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Het wetenschappelijke bewijs hiervoor is echter vooral gebaseerd op observatiestudies. Ik zou graag een gerandomiseerde, gecontroleerde trial uitvoeren om het definitieve bewijs te krijgen.”
